Tại sao những bà i hát cứ lởn vởn trong đầu chúng ta?
Tại sao Ä‘iá»u đó chỉ xảy ra vá»›i bạn mà không phải là ngÆ°á»i khác?
Bạn lái xe đến chá»— là m trong giai Ä‘iệu đầy sôi Ä‘á»™ng của bà i hát “Baby one more time†của Britney Spears. Cùng lúc bạn lùi và o chá»— Ä‘á»— xe, Ä‘oạn Ä‘iệp khúc “Oh baby, baby†vang lên. Bạn cứ thế ngồi ngâm nga tại ghế ngồi. Bạn hát trên Ä‘Æ°á»ng và o nhà vệ sinh. Bạn gõ nhịp bà i hát lên bà n há»p suốt cả buổi há»p sáng. Khi chuông đồng hồ hết giá» là m Ä‘iểm, đồng nghiệp nhìn bạn vá»›i ánh mắt nhÆ° thể bạn vừa rÆ¡i từ sao Há»a xuống.
Â
Â
Tại sao những giai Ä‘iệu đó cứ lởn vởn trong đầu của chúng ta? Các chuyên gia cho rằng thủ phạm chÃnh là những con sâu tai (“earworms†hoặc “ohrwurmsâ€, theo tiếng Äức). Không hẳn là những con côn trùng thá»±c sá»± chui và o tai và đẻ ra những quả trứng âm nhạc trong đầu bạn, hay những váºt kà sinh cÆ° trú trong đầu và gây ra những kÃch thÃch khó chịu lên bá»™ não – chúng thá»±c chất là má»™t nhu cầu của bá»™ não cần Ä‘iá»n và o những chá»— trống trong giai Ä‘iệu má»™t bà i hát
Khi chúng ta nghe má»™t bà i hát, nó kÃch thÃch vùng vá» não thÃnh giác của bá»™ não. Các nhà nghiên cứu ở Äại há»c Dartmouth phát hiện ra rằng khi há» báºt má»™t phần của bản nhạc quen thuá»™c cho các đối tượng nghiên cứu nghe, vùng vá» não thÃnh giác của há» tá»± Ä‘á»™ng Ä‘iá»n đầy đủ phần còn lại – nói theo cách khác, não bá»™ của há» tiếp tục “hát†bà i hát đó kể cả khi nó đã kết thúc. Bá»™ não của bạn giỠđây chịu má»™t kÃch thÃch liên tục, và cách duy nhất chấm dứt tình trạng nà y là lặp Ä‘i lặp lại bà i hát trong đầu. Không may là , giống nhÆ° vết muá»—i cắn, cà ng gãi cà ng ngứa, và nó tiếp tục đến khi bạn bị mắc kẹt trong vòng bà i hát luẩn quẩn không dứt.
Â
Â
Có rất nhiá»u lý thuyết để giải thÃch hiện tượng những bà i hát mắc kẹt trong đầu chúng ta. Má»™t số nhà nghiên cứu cho rằng những bà i hát nà y giống nhÆ° những suy nghÄ© mà chúng ta muốn bá» ra khá»i đầu. NhÆ°ng ta cà ng cố gắng không nghÄ© vá» chúng thì cà ng vô Ãch. Những chuyên gia khác lại cho rằng những con sâu tai nà y Ä‘Æ¡n giản là má»™t cách để não bá»™ báºn rá»™n khi chúng không có việc gì là m. CÅ©ng vì có nhiá»u cách giải thÃch, nhiá»u tên gá»i được đặt cho hiện tượng nà y nhÆ° "repetunitis" hay "melodymania."
Váºy tại sao má»™t số bà i hát lởn vởn trong đầu chúng ta mà không phải của những ngÆ°á»i khác?
Loại bỠnhững con sâu tai
James Kellaris, má»™t giáo sÆ° ngà nh nghiên cứu thị trÆ°á»ng tại Äại há»c Quản lý Kinh doanh Cincinnat, đã thá»±c hiện nhiá»u nghiên cứu vá» hiện tượng nà y, và ông phát hiện có đến 99% trong số chúng ta là nạn nhân của chúng và o má»™t lúc nà o đó. Kellaris cho biết phụ nữ, nhà soạn nhạc và những ngÆ°á»i bị loạn thần kinh, mệt má»i hay stress dá»… bị mắc hÆ¡n cả. Vá»›i các nhà soạn nhạc, Ä‘iá»u nà y là dá»… hiểu vì há» phải nghe nhạc liên tục, nhÆ°ng Kellaris không rõ tại sao phụ nữ lại dá»… bị là m phiá»n bởi sâu tai.
Â
Â
Các nhà nghiên cứu cÅ©ng không thể lý giải vì sao má»™t số bà i hát dá»… kẹt trong đầu chúng ta hÆ¡n là những ngÆ°á»i khác, nhÆ°ng thá»±c tế là má»—i ngÆ°á»i có những giai Ä‘iệu là m há» phấn khÃch riêng. ThÆ°á»ng những bà i hát có giai Ä‘iệu Ä‘Æ¡n giản; dá»… nhá»›, lá»i bà i hát lặp Ä‘i lặp lại; và má»™t nốt phá cách hoặc giai Ä‘iệu khác thÆ°á»ng – là những yếu tố chÃnh (giống nhÆ° những ca khúc của Chili, “I want my baby back baby back baby back ribs" jingle, được Kellaris Ä‘Æ°a và o danh sách những bà i hát dá»… “mắc kẹt†nhất).
Äa phần (74%) dÃnh vá»›i bà i hát do phần lá»i, còn thể loại jingles (15%) và bà i nhạc không lá»i (11%) cÅ©ng rất khó để rÅ© bá» khá»i đầu. Những bà i hát là m chúng ta lẩm nhẩm là lý do để những công ty thu âm và các nhà quảng cáo ăn mừng, há» chÃnh là những ngÆ°á»i run lên vì sung sÆ°á»›ng khi khán giả không thể gạt bá» những bà i hát của há» ra khá»i đầu.
Â
Â
Trái vá»›i những suy nghÄ© thÆ°á»ng thấy, chúng ta không lặp lại những bà i hát mà chúng ta ghét bá». Trong má»™t nghiên cứu thá»±c hiện bởi các nhà nghiên cứu tại Äại há»c Bucknell, hÆ¡n má»™t ná»a số sinh viên đánh giá những bà i hát lởn vởn trong đầu của há» là bà i hát há» thÃch, 30% đánh giá trung tÃnh. Chỉ có 15% số bà i hát nà y không phải bà i hát há» thÃch.
Là m sao để loại bá» những bà i hát ra khá»i đầu của bạn?
Tháºt không may là không có cách nà o tháºt sá»± hiệu quả để là m việc nà y. Những bà i hát đó cứ lởn vởn trong đầu bạn má»™t và i phút hay tháºm chà nhiá»u ngà y – đủ lâu để là m má»™t ngÆ°á»i tỉnh táo nhất cÅ©ng thấy phát khùng. Hầu hết những con sâu tai nà y tháºm chà tá»± “chui raâ€, nhÆ°ng nếu má»™t bà i hát dằn vặt bạn đến mức phát Ä‘iên thì những lá»i khuyên sau đây có thể sẽ có Ãch:
Â
Â
1. Hát một bà i hát hay chơi một đoạn nhạc khác.
2. Chuyển sang các hoạt Ä‘á»™ng khiến bạn báºn rá»™n nhÆ° là táºp thể dục.
3. Nghe hết toà n bá»™ bà i hát đó (Ä‘iá»u nà y có thể hiệu quả vá»›i má»™t và i ngÆ°á»i).
4. Báºt radio hay CD  để não của bạn chuyển sang bà i hát khác.
5. Chia sẻ bà i hát vá»›i má»™t ngÆ°á»i bạn (nhÆ°ng đừng ngạc nhiên nếu ngÆ°á»i bạn đó chẳng giúp Ãch gì và há» cÅ©ng lại lẩm nhẩm giai Ä‘iệu của bà i hát đó).
6. Hình dung con sâu tai nà y giống nhÆ° má»™t sinh váºt thá»±c sá»± Ä‘ang chui ra khá»i bá»™ não bạn, và tưởng tượng rằng mình giẫm lên nó.
Â
Â
Äừng lo lắng nếu những bà i hát cứ lởn vởn trong đầu của bạn – Ä‘iá»u đó không có nghÄ©a là bạn gặp phải vấn Ä‘á» gì. Tuy nhiên, nếu bạn thá»±c sá»± nghe thấy những âm thanh nà y (chứ không phải chỉ là nghÄ© vá» nó), thì hãy đến gặp các nhà tâm lý hay các chuyên gia sức khá»e tâm thần. Äó có thể là dấu hiệu của há»™i chứng endomusia – má»™t tình trạng ám ảnh ở những ngÆ°á»i nghe thấy âm nhạc ảo.
Tham khảo: Howstuffworks