[Kiến thức giá»›i tÃnh] Chuyển giá»›i tÃnh: khoa há»c và thá»±c tế
Chuyển giá»›i tÃnh: khoa há»c và thá»±c tế
Tại Việt Nam, ngà y cà ng có nhiá»u ngÆ°á»i công khai sá»± tháºt vá»›i xã há»™i mình là ngÆ°á»i đã chuyển giá»›i tÃnh: chuyên gia trang Ä‘iểm Cindy Thái Tà i, ca sÄ© Cát Tuyá»n, cô giáo Phạm Lê Quỳnh Trâm, nhà thiết kế trẻ Franky Nguyá»…n, ca sÄ© Khanh Chi Lâm...
Chuyển giá»›i tÃnh là gì?
Vá»›i vóc dáng xinh đẹp, đầy nữ tÃnh, thà sinh cuá»™c thi Vietnam Idol 2012 – Nguyá»…n HÆ°Æ¡ng Giang đã gây bất ngá» cho nhiá»u khán giả khi tiết lá»™ cô là ngÆ°á»i chuyển giá»›i (tên tháºt là Nguyá»…n Ngá»c Hiếu). Ảnh: Q.M.T
Â
Â
Chuyển giá»›i tÃnh nam – thà nh – nữ (male – to – female transsexualism) là khi má»™t ngÆ°á»i là nam hoà n toà n vá» mặt sinh há»c lại tin rằng mình là nữ, hồn nữ mà xác nam, nên muốn được chuyển cÆ¡ thể thà nh nữ. Chuyển giá»›i tÃnh nữ – thà nh – nam (female – to – male transsexualism) là ngÆ°á»i nữ hoà n toà n vá» mặt sinh há»c nhÆ°ng luôn tin mình là nam, muốn được chuyển cÆ¡ thể thà nh nam. NgÆ°á»i chuyển giá»›i tÃnh có Æ°á»›c muốn mãnh liệt là được có giá»›i tÃnh của bản thân bằng phẫu thuáºt và ná»™i tiết tố. Há» muốn được sống má»™t Ä‘á»i sống xã há»™i, nghá» nghiệp, luáºt pháp và tình dục theo giá»›i tÃnh của há», muốn được hoà nháºp, được má»i ngÆ°á»i nhìn nháºn há» thuá»™c vá» giá»›i tÃnh kia, được có cÆ¡ quan sinh dục của giá»›i tÃnh kia (nam muốn được nhìn nháºn là nữ và nữ muốn được công nháºn là nam).
Â
Các yếu tố quyết định giá»›i tÃnh
Â
Vá» mặt sinh há»c, sá»± khác biệt giữa giá»›i tÃnh nam hay nữ dá»±a và o bốn yếu tố: cặp nhiá»…m sắc thể giá»›i tÃnh XX (nữ) hay XY (nam), tuyến sinh dục là buồng trứng (nữ) hay tinh hoà n (nam), ná»™i tiết tố sinh dục nữ (estrogene và progesterone) hay nam (testosterone) và cÆ¡ quan sinh dục là dÆ°Æ¡ng váºt hay tá» cung – âm đạo. Tuy nhiên, các yếu tố trên vẫn chÆ°a đủ mà chÃnh bá»™ não là yếu tố quyết định để má»™t ngÆ°á»i nháºn dạng bản thân mình là nữ hay nam.
Â
Vì sao lại bị chuyển giá»›i tÃnh?
Â
Tại Hà Lan, số ngÆ°á»i muốn chuyển giá»›i tÃnh là là 1/11.900 ở nam giá»›i và 1/30.400 ở nữ giá»›i.
Â
ChÆ°a ai hiểu Ä‘iá»u gì đã xảy ra trong quá trình hình thà nh giá»›i tÃnh, để sinh ra cảnh “râu ông ná» cắm cằm bà kia†nhÆ° váºy. Theo giáo sÆ° Gooren, ngÆ°á»i Hà Lan, má»™t bác sÄ© nam khoa đầu ngà nh của thế giá»›i mà tôi từng theo há»c, thì tại vùng hypothalamus trong não có má»™t trung tâm chi phối vá» giá»›i tÃnh. Trong khoảng thá»i gian bà o thai và má»™t – hai năm đầu Ä‘á»i, trung tâm nà y có thể bị mã hoá theo kiểu nữ hay theo kiểu nam. Má»™t khi đã mã hoá xong thì vô phÆ°Æ¡ng thay đổi. Các nghiên cứu trên não của những ngÆ°á»i chuyển giá»›i tÃnh đã chết cho thấy não của ngÆ°á»i chuyển giá»›i tÃnh nam – thà nh – nữ thay vì có những tế bà o của ngÆ°á»i nam, thì lại có những tế bà o giống của ngÆ°á»i nữ. Äây là bằng chứng cho thấy ngÆ°á»i chuyển giá»›i tÃnh không phải là ngÆ°á»i bệnh tâm lý, Æ°á»›c muốn quái gở, mà tháºt ra hỠđã được thiên nhiên tạo ra nhÆ° váºy rồi.
Â
Äiá»u trị chuyển giá»›i tÃnh (tại Hà Lan)
Â
Quá trình Ä‘iá»u trị là má»™t chuá»—i Ä‘iá»u trị tâm lý – ná»™i tiết – phẫu thuáºt, trong đó phẫu thuáºt chỉ là má»™t mắt xÃch. Mắt xÃch quan trá»ng nhất là ná»™i tiết trị liệu vì ná»™i tiết tố giúp cho các thay đổi thuáºn lợi vá» tâm lý và cÆ¡ thể trÆ°á»›c khi phẫu thuáºt, và ná»™i tiết tố cần được duy trì cả Ä‘á»i, trÆ°á»›c lẫn sau khi phẫu thuáºt.
Â
Giai Ä‘oạn sáu tháng “thá» việcâ€: trong sáu tháng trắc nghiệm tâm lý, há» phải ăn mặc nhÆ° nữ (nếu là nam) và nhÆ° nam (nếu là nữ). Sau khi nghe bác sÄ© tâm lý giảng giải vá» má»i khó khăn có thể sẽ gặp (mất gia đình, mất bạn, mất việc và bị các tác dụng phụ của ná»™i tiết tố giá»›i tÃnh) thì khoảng 40% bệnh nhân bá» cuá»™c.
Â
Trong giai Ä‘oạn sống thá» hai năm, há» sẽ được Ä‘iá»u trị bằng ná»™i tiết tố giá»›i tÃnh. Ná»™i tiết tố sẽ giúp cÆ¡ thể há» thay đổi. Tuy nhiên, có những cÆ¡ quan không thay đổi được nhÆ° dÆ°Æ¡ng váºt không thể ngắn lại, dù âm váºt lại có thể dà i ra thêm 3,5 – 6cm sau má»™t năm Ä‘iá»u trị; hay bá»™ ngá»±c phụ nữ không thể nhá» bá»›t dù vú Ä‘Ã n ông to ra được. Ở ngÆ°á»i nam – thà nh – nữ, lông cÆ¡ thể giảm bá»›t rõ rệt nhÆ°ng râu giảm Ãt hÆ¡n. Testosterone giúp lông trên cÆ¡ thể ngÆ°á»i nữ – thà nh – nam phát triển nhiá»u hÆ¡n sau má»™t năm. Tinh hoà n thÆ°á»ng giảm 25% thể tÃch sau má»™t năm Ä‘iá»u trị. Sá»± phân bố mỡ của cÆ¡ thể cÅ©ng thay đổi dÆ°á»›i tác Ä‘á»™ng của ná»™i tiết tố nữ. Tuy nhiên đối vá»›i ngÆ°á»i nữ – thà nh – nam thì ná»™i tiết tố nam lại không là m giảm được lượng mỡ cÆ¡ thể. Ngoà i ra, ná»™i tiết tố sinh dục không là m thay đổi bá»™ xÆ°Æ¡ng. Testosterone là m kinh nguyệt ngÆ°ng sá»›m ngay sau khi Ä‘iá»u trị, đồng thá»i giúp giá»ng nói của ngÆ°á»i nữ – thà nh – nam trở nên “vỡ giá»ngâ€, trầm hẳn sau ba tháng dùng thuốc, nhÆ°ng estrogene lại không thể giúp giá»ng của ngÆ°á»i nam – thà nh – nữ trở nên thanh tao được. Những ngÆ°á»i nà y cần có các bà i táºp vá» giá»ng nói.
Â
Giai Ä‘oạn phẫu thuáºt: sau hai năm dùng ná»™i tiết tố, khi các cÆ¡ quan đã thay đổi tá»›i giá»›i hạn, má»™t há»™i đồng y khoa vá»›i các chuyên viên ná»™i tiết, tâm lý, phẫu thuáºt sẽ nghiên cứu kỹ lưỡng từng hồ sÆ¡ má»™t. Bệnh nhân nà o đủ Ä‘iá»u kiện thì há» sẽ chuyển qua giai Ä‘oạn 3: phẫu thuáºt cắt bá» bá»™ sinh dục cÅ© và tạo bá»™ sinh dục má»›i. Tiến sÄ© Hage, thầy dạy tôi vá» phẫu thuáºt tạo hình bá»™ sinh dục nam – nữ tại Hà Lan, đã cho tôi xem những tác phẩm y nhÆ° tháºt của ông. Giống tháºt đến mức có hai “cô†sau mổ đã kiếm sống bằng nghá»... mại dâm tại khu “lồng kiếng†ở Amsterdam.
Â
Äối vá»›i nam – thà nh – nữ, phẫu thuáºt Ä‘Æ¡n giản và dá»… thà nh công hÆ¡n. Bác sÄ© sẽ cắt bá» hai tinh hoà n, cắt bá» dÆ°Æ¡ng váºt nhÆ°ng giữ lại da. Da nà y sẽ được khâu lá»™n lại để tạo thà nh ống âm đạo. Phẫu thuáºt kéo dà i và i giá». Ngá»±c bệnh nhân sẽ được “nâng cấp†bằng túi ngá»±c giả. Äối vá»›i nữ – thà nh – nam thì phức tạp hÆ¡n rất nhiá»u. TrÆ°á»›c hết là cắt bá» bá»™ ngá»±c nữ, tạo hình lại núm vú Ä‘Ã n ông. Kế tiếp bệnh nhân sẽ được cắt bá» tá» cung và buồng trứng. Sáu tháng sau, há» sẽ được tạo má»™t ống niệu đạo má»›i từ miệng niệu đạo cÅ© ra tá»›i khá»›p mu và khâu bÃt âm đạo. Hai tinh hoà n nhá»±a giả được nhét và o chá»— trÆ°á»›c đây là môi lá»›n. Sáu tháng sau nữa, há» sẽ được tạo dÆ°Æ¡ng váºt má»›i: đây là khâu khó nhất, kéo dà i 8 – 10 tiếng. Có nhiá»u nÆ¡i để lấy da cuá»™n thà nh dÆ°Æ¡ng váºt: cẳng tay, cánh tay, bụng, mặt ngoà i đùi, cẳng chân; trong đó nÆ¡i thÆ°á»ng được chá»n là da cẳng tay (mảng da nà y được gá»i là vạt da Trung Quốc). Da cẳng tay được cắt rá»i, cuá»™n lại thà nh hình dÆ°Æ¡ng váºt, có ống tiểu bên trong, rồi Ä‘em nối xuống dÆ°á»›i. Nếu ống da sống tốt, để dÆ°Æ¡ng váºt cÆ°Æ¡ng lên xuống được, sáu tháng đến má»™t năm sau tiến sÄ© Hage sẽ mổ lần nữa, nhét thể hang nhân tạo và o trong. Khi cần, ấn má»™t cái nút nhá» giấu trong bìu thì dÆ°Æ¡ng váºt sẽ từ từ cÆ°Æ¡ng lên. “Xong việc†thì lại nhấn nút nà y, dÆ°Æ¡ng váºt sẽ “thu hồi†lại.
Â
Trong quãng thá»i gian hai – ba năm phẫu thuáºt, và sau khi đã được mổ hoà n tất, ngÆ°á»i chuyển giá»›i tÃnh vẫn phải tiếp tục dùng ná»™i tiết tố và được bác sÄ© tâm lý theo dõi mãi mãi.
Chuyển giá»›i tÃnh: Ngoà i nÆ°á»›c có, trong nÆ°á»›c chÆ°a
Không phải má»i quốc gia Âu – Mỹ Ä‘á»u chấp nháºn dá»… dà ng việc chuyển giá»›i tÃnh nhÆ° Hà Lan. Ở Việt Nam, luáºt còn cấm.
Việc chuyển giá»›i tÃnh đã được luáºt pháp má»™t số nÆ°á»›c cho phép nhÆ° các xứ Bắc Âu. Tại Anh, Pháp… số trÆ°á»ng hợp được bác sÄ© đồng ý cho Ä‘iá»u trị chuyển giá»›i tÃnh còn rất hạn chế và há» chỉ chấp nháºn chuyển giá»›i tÃnh cho ngÆ°á»i lá»›n. Trong khi đó tại Hà Lan, Mỹ, các bác sÄ© đã bắt đầu Ä‘iá»u trị chuyển giá»›i tÃnh cho trẻ em. Belgrade (Serbia) gần đây nổi lên thà nh má»™t trung tâm phẫu thuáºt cho ngÆ°á»i chuyển giá»›i tÃnh.
Â
Chuyển giá»›i tÃnh tại Thái Lan
Â
Diễn viên chuyển giới trong một mà n diễn của Tiffany’s show (Thái Lan).
Â
Ai đã từng tá»›i Pattaya thế nà o cÅ©ng được má»i và o xem Tiffany’s show. Các cô gái chuyển giá»›i tÃnh nam – thà nh – nữ biểu diá»…n nhiá»u tiết mục múa hát chuyên nghiệp đến mức có bà i há» hát bằng tiếng Việt. Ai cÅ©ng trầm trồ mấy cô chuyển giá»›i đẹp quá. Ấn tượng để lại là chắc ai chuyển giá»›i nam – thà nh – nữ cÅ©ng Ä‘á»u đẹp. Tháºt ra, khung xÆ°Æ¡ng, khuôn mặt ô dá» và giá»ng ồ ồ của chà ng trai chuyển giá»›i nam – thà nh – nữ chẳng thể thay đổi được bằng ná»™i tiết tố hay phẫu thuáºt, do đó các cô gái nam – thà nh – nữ nà y thÆ°á»ng to bè quá khổ so vá»›i các cô gái khác nên là m sao mà đẹp được. Chỉ có và i ngÆ°á»i may mắn có dáng ngÆ°á»i thanh tú, cao gầy, khuôn mặt nhá» thì khi chuyển từ nam thà nh nữ má»›i thà nh những cô gái đẹp nhÆ° ngÆ°á»i mẫu. NgÆ°á»i nữ – thà nh – nam thì lại thÆ°á»ng có vóc dáng nhá» bé quá (cÅ©ng do khung xÆ°Æ¡ng không thể thay đổi được bằng ná»™i tiết tố).
Â
Có bệnh nhân há»i tôi có nên sang Thái Lan là m phẫu thuáºt chuyển giá»›i không. Tôi khuyên không nên, vì có mổ má»›i có tiá»n nên các bác sÄ© ở đó sẽ không chuẩn bị bệnh nhân chu đáo vá» ná»™i tiết và tâm lý: hai khâu nà y quan trá»ng hÆ¡n khâu phẫu thuáºt. Kế đến là dù có mổ thà nh công ở Thái Lan thì khi vá» Việt Nam, chữ “Văn†trong há»™ chiếu, chứng minh nhân dân đâu có đổi được thà nh chữ “Thịâ€, do luáºt pháp Việt Nam không cho phép chuyển giá»›i tÃnh. Do váºy, ngÆ°á»i đã phẫu thuáºt sẽ gặp nhiá»u rắc rối khi sinh hoạt xã há»™i.
Â
Ngoà i ra, chỉ có những trÆ°á»ng hợp chuyển giá»›i tÃnh nam – thà nh – nữ má»›i được các bác sÄ© Thái nháºn Ä‘iá»u trị vì phẫu thuáºt tạo âm đạo không khó. Chúng ta không thấy có trÆ°á»ng hợp nà o chuyển từ nữ – thà nh – nam được Ä‘iá»u trị tại Thái Lan vì phẫu thuáºt tạo hình dÆ°Æ¡ng váºt rất phức tạp.
Â
Äiá»u trị chuyển giá»›i tÃnh tại Việt Nam
Â
Vấn Ä‘á» lá»›n nhất ở Việt Nam là việc chuyển giá»›i tÃnh không được pháp luáºt chấp nháºn (theo nghị định 88/2008/NÄ-CP của ChÃnh phủ). Bên cạnh đó, tại Việt Nam vẫn chÆ°a có các chuyên gia tâm lý, ná»™i tiết chuyên vá» lÄ©nh vá»±c chuyển giá»›i tÃnh; mặc dù việc thá»±c hiện các phẫu thuáºt tạo hình bá»™ sinh dục nằm trong khả năng của bác sÄ© phẫu thuáºt Việt Nam.
Â
VÆ°á»›ng luáºt, nhÆ°ng những ngÆ°á»i chuyển giá»›i tÃnh đã tá»± lo thân, ngÆ°á»i ra nÆ°á»›c ngoà i (chủ yếu là Thái Lan) để Ä‘iá»u trị, ngÆ°á»i tá»± chữa trong nÆ°á»›c. Há» tá»± mua thuốc ná»™i tiết và tá»± chữa, chẳng cần tá»›i bác sÄ©. NgÆ°á»i chuyển giá»›i tÃnh nam – thà nh – nữ tìm cách để được mổ Ä‘á»™n túi ngá»±c và cắt bá» hai tinh hoà n. Riêng tạo hình âm đạo, tôi chÆ°a nghe có trÆ°á»ng hợp mổ tạo hình âm đạo cho ngÆ°á»i chuyển giá»›i tÃnh tại Việt Nam, há» tìm sang Thái Lan để phẫu thuáºt. Tạo hình âm đạo cho ngÆ°á»i lưỡng giá»›i giả nam hay ngÆ°á»i có dị táºt âm đạo đã được và i bác sÄ© Việt Nam thá»±c hiện bằng vạt da. Tạo hình âm đạo cho ngÆ°á»i chuyển giá»›i tÃnh nam – thà nh – nữ dá»… hÆ¡n vì đã có sẵn ống da dÆ°Æ¡ng váºt nhÆ°ng chÆ°a thấy ca mổ nà o được báo cáo.
Â
NgÆ°á»i chuyển giá»›i tÃnh nữ – thà nh – nam sẽ tìm đến bác sÄ© để nhá» cắt bá» hai tuyến vú vá»›i lý do là u tuyến vú hay tuyến vú phì đại. Có ngÆ°á»i còn xin cắt bá» tá» cung và hai buồng trứng qua ná»™i soi để vừa loại bỠđược nguồn ná»™i tiết tố nữ từ buồng trứng, vừa tránh rắc rối nếu tình cá» Ä‘i siêu âm bụng, bác sÄ© siêu âm “thấy†được tá» cung và hai phần phụ trên má»™t anh chà ng râu ria xồm xoà m. Tạo hình dÆ°Æ¡ng váºt theo hai kiểu: dÆ°Æ¡ng váºt âm váºt (metoidioplasty) và dÆ°Æ¡ng váºt thá»±c thụ (phalloplasty). Metoidioplasty là phẫu thuáºt khâu nhá» lá»— âm đạo, Ä‘Æ°a lá»— tiểu từ vị trà của nữ (nằm sát lá»— âm đạo) ra tá»›i đỉnh của dÆ°Æ¡ng váºt (thá»±c chất đây là âm váºt to ra dÆ°á»›i tác dụng của ná»™i tiết tố nam) để ngÆ°á»i chuyển giá»›i tÃnh nữ – thà nh – nam có thể Ä‘i tiểu đứng được nhÆ° nam giá»›i. DÆ°Æ¡ng váºt nà y khá nhá» (nhÆ° ngón tay cái) nhÆ°ng cÅ©ng có thể cÆ°Æ¡ng khá cứng. Phẫu thuáºt nà y khá phức tạp, thÆ°á»ng kéo dà i 2 – 3 giá» là xong, mổ má»™t lần, Ãt biến chứng. Phalloplasty bằng vạt da Trung Quốc là má»™t siêu phẫu thuáºt, rất khó. Tôi nghe nói và i đồng nghiệp phÃa Bắc đã thá»±c hiện được phẫu thuáºt nà y cho bệnh nhân bị mất dÆ°Æ¡ng váºt vì tai nạn. Âm váºt được cắt bá» Ä‘i, chỉ chừa lại thần kinh cảm giác.
Â
TrÆ°á»ng hợp chuyển giá»›i tÃnh đầu tiên được ghi nháºn trong y văn của Việt Nam là ngÆ°á»i chuyển giá»›i tÃnh nữ – thà nh – nam (tạp chà Y há»c Việt Nam, số 2.2010, 93 – 97). “Anh†nà y đã tá»± dùng testosterone và đến bệnh viện để nhá» tạo hình dÆ°Æ¡ng váºt từ âm váºt (đã to ra dÆ°á»›i tác Ä‘á»™ng của testosterone) vá»›i mong Æ°á»›c sau nà y khi qua Ä‘á»i sẽ được chôn nhÆ° má»™t ngÆ°á»i nam. Anh ấy đã được tạo hình dÆ°Æ¡ng váºt theo kiểu metoidioplasty. Sau mổ, anh ấy đã tiểu đứng được vá»›i dÆ°Æ¡ng váºt má»›i và bằng má»™t cách nà o đó, đã hoà n tất hồ sÆ¡ tÆ° pháp chuyển tên thà nh nam, sống hạnh phúc nhÆ° má»™t ngÆ°á»i nam.
Â
Có lẽ má»™t ngà y nà o đó y há»c sẽ hiểu rõ vì sao lại có những “bất thÆ°á»ng†vá» giá»›i tÃnh ở má»™t số ngÆ°á»i, từ đó có biện pháp ngăn ngừa, để ai sinh ra cÅ©ng chỉ là nam hoặc nữ. Trong lúc chỠđợi, má»™t sá»± thông cảm của xã há»™i có thể giúp những ngÆ°á»i chuyển giá»›i tÃnh có được má»™t cuá»™c sống nhẹ nhà ng hÆ¡n, bởi vì há» sinh ra nhÆ° váºy chứ không phải do bệnh hoạn, ăn chÆ¡i sa Ä‘oạ.
Â
Theo TS.BS Nguyễn Thà nh Như
Sà i Gòn tiếp thị