Xem các Táo quân phiên bản Việt Nam, Hà n Quốc, Hy Lạp
Không chỉ Việt Nam, Trung Quốc má»›i có Táo quân mà nhiá»u nÆ¡i khác trên thế giá»›i cÅ©ng thá» vị Thần Bếp nà y.
NgÆ°á»i Việt có tục cúng ông Công ông Táo và o 23 tháng Chạp hà ng năm. Trong tÃn ngưỡng dân gian, Táo quân là vị thần bếp bảo trợ cho má»—i gia đình ngÆ°á»i Việt.Â
Â
Hình ảnh Táo quân cưỡi cá chép lên thiên đình báo cáo cho Ngá»c Hoà ng đã ăn sâu và o tiá»m thức má»—i chúng ta. NhÆ°ng đã bao giá» bạn tá»± há»i, váºy các quốc gia và ná»n văn hóa khác có Táo quân - Thần Bếp hay không? Hãy cùng tìm hiểu xem Ä‘iá»u nà y qua bà i viết dÆ°á»›i đây.
Â
1. Táo quân – Thần Bếp Việt Nam
Â
Trong văn hóa tÃn ngưỡng dân gian của Việt Nam, Táo quân là vị thần cai quản chuyện bếp núc trong nhà , giữ lá»a và bảo há»™ cho gia chủ. Hà ng năm cứ tá»›i dịp 23 tháng Chạp âm lịch, Táo quân lại cưỡi cá chép vá» trá»i để thông báo tình hình gia đình gia chủ vá»›i Ngá»c Hoà ng.
Nhắc tá»›i Táo quân, ngÆ°á»i ta nghÄ© ngay tá»›i cá chép - phÆ°Æ¡ng tiện mà ông Công ông Táo dùng để lên trá»i.
Â
Táo quân Việt Nam là má»™t bá»™ ba gồm hai ông, má»™t bà . Sá»± kỳ lạ nà y xuất phát từ truyá»n thuyết nguồn gốc thần bếp Táo quân. Có khoảng và i ba dị thoại khác nhau nhÆ°ng tá»±u chung lại Ä‘á»u xoay quanh má»™t câu chuyện tình tay ba nhÆ°ng chung thủy và nhiá»u ý nghÄ©a nhân văn.
Â
Trong cuốn Kho tà ng thần thoại Việt, tác giả có kể lại truyá»n thuyết ấy nhÆ° sau: Ngà y xÆ°a có hai vợ chồng là Trá»ng Cao và Thị Nhi lấy nhau đã lâu mà không có con. Yêu chồng, nhÆ°ng buồn tủi vì tÃnh tình chồng ngà y má»™t bạo ngược, hay gây chuyện đánh vợ, nà ng nhân má»™t hôm ná» chồng vác cây đánh mình, bèn bá» Ä‘i biệt. Äến má»™t xứ khác, Thị Nhi lấy má»™t ngÆ°á»i chồng khác tên là Phạm Lang.
Â
Trá»ng Cao từ khi thiếu vắng vợ đâm ra buồn bá»±c và hối háºn bèn bá» nhà đi tìm vợ. Chà ng cứ lần mò Ä‘i, đến đâu xin ăn đó. Má»™t hôm, Trá»ng Cao tình cỠđến gá»i cá»a nhà Phạm Lang. Thị Nhi nháºn ra chồng cÅ© và đãi cÆ¡m rượu. Trá»ng Cao ăn uống mặc sức. Ä‚n xong, say quá nằm lăn ra ngủ, Thị Nhi không muốn cho chồng má»›i biết chuyện, bèn vá»±c Trá»ng Cao giấu và o đống rÆ¡m.
Â
Â
Hình ảnh hai ông, một bà của Táo quân Việt Nam.
Chiá»u hôm ấy, Phạm Lang trở vá». TrÆ°á»›c khi Ä‘i ngủ, chà ng đốt đống rạ góc vÆ°á»n để ngà y mai bón ruá»™ng. Äến lúc Thị Nhi phát hiện thì Trá»ng Cao đã cháy. ThÆ°Æ¡ng chồng hóa ra giết chồng, nà ng Ä‘au Ä‘á»›n quá, bèn nhảy và o đống lá»a Ä‘ang bốc ngùn ngụt. Phạm Lang thÆ°Æ¡ng vợ cÅ©ng gieo mình chết bên cạnh Thị Nhi.Â
Â
Ngá»c Hoà ng cảm Ä‘á»™ng vì tình yêu của ba ngÆ°á»i bèn cho là m Thần Bếp. Và cÅ©ng kể từ đó, tục lệ thá» cúng Táo quân – thần Bếp bắt đầu xuất hiện. Cứ tá»›i 23 tháng Chạp hà ng năm, ngÆ°á»i dân lại sá»a soạn cá»—, phóng sinh cá chép để cúng tiá»…n Táo vá» chầu trá»i.
 Â
2. Táo Vương - Thần Bếp Trung Quốc
Â
Táo VÆ°Æ¡ng (hay cÅ©ng gá»i là Táo quân) là Thần Bếp Trung Quốc, có nhiá»u Ä‘iểm tÆ°Æ¡ng đồng so vá»›i Táo quân của Việt Nam. Tuy nhiên, do nguồn gốc xuất phát từ tÆ° tưởng Äạo giáo nên Táo VÆ°Æ¡ng Trung Quốc có nhiá»u dị biệt khác lạ.
Â
Tranh vẽ cổ vỠông Táo Trung Quốc.
Â
Theo há»c giả Wener, có tá»›i hÆ¡n 40 dị thoại kể vá» sá»± ra Ä‘á»i của Táo VÆ°Æ¡ng Trung Quốc. Phổ biến nhất là câu chuyện vá» TrÆ°Æ¡ng Táo VÆ°Æ¡ng lấy vợ tên Quách Äinh HÆ°Æ¡ng - giá»i giang, đức hạnh. NhÆ°ng ông chồng há» TrÆ°Æ¡ng lại chán vợ, bá» nà ng và dan dÃu vá»›i kỹ nữ Lý Hải ÄÆ°á»ng.Â
Â
TrÆ°Æ¡ng Táo VÆ°Æ¡ng và Lý Hải ÄÆ°á»ng vá» sống chung vá»›i nhau nhÆ°ng gia đình suy sụp, cô bá» ngÆ°á»i tình quay lại là m kỹ nữ. TrÆ°Æ¡ng Táo VÆ°Æ¡ng lâm và o cảnh nghèo khổ, mù lòa, Ä‘i ăn xin đúng và o gia đình của Äinh HÆ°Æ¡ng.Â
Â
HÆ°Æ¡ng nháºn ra chồng nên cho ăn và giúp chà ng sáng mắt. Khi há» TrÆ°Æ¡ng nhìn thấy vợ cÅ©, xấu hổ chạy trốn, chẳng may rÆ¡i và o bếp lò cháy chết. Äinh HÆ°Æ¡ng không cứu được, chỉ kéo được má»™t cái chân lìa ra. Từ đó, thÆ°Æ¡ng xót, nà ng láºp Ä‘á»n thá» ngay tại bếp lò mà há» TrÆ°Æ¡ng bá» mạng. Tục thá» Táo VÆ°Æ¡ng Trung Quốc cÅ©ng từ đó mà ra.
Â
Â
Táo VÆ°Æ¡ng trở thà nh Thần Bếp, phục vụ cho Ngá»c Hoà ng. Hà ng năm, Táo VÆ°Æ¡ng ghi chép tất cả những việc là m thiện ác của gia chủ lại và đem báo cáo cho Ngá»c Hoà ng dịp cuối năm để ngà i thưởng phạt công minh.
Â
3. Jowangshin - thần bếp Hà n Quốc
Â
Khác vá»›i văn hóa dân gian Việt Nam và Trung Quốc, Jowangshin - Thần Bếp và Thần Lá»a trong tÃn ngưỡng Hà n Quốc lại thuá»™c nữ giá»›i. Tuy nhiên, cÅ©ng giống Táo quân Việt Nam và Trung Quốc, Jowangshin là vị thần theo dõi tất cả má»i việc diá»…n ra trong má»™t gia đình, sau đó báo cáo cho đấng tối cao trên trá»i biết.Â
Â
TÆ°Æ¡ng truyá»n, Jowangshin hiện thân là má»™t bát nÆ°á»›c đầy đặt trên bà n thỠđất sét trong nhà . Má»—i sáng sá»›m, ngÆ°á»i dân Hà n Quốc Ä‘á»u lấy nÆ°á»›c ngá»t từ giếng gần đó đổ đầy trong bát và quỳ xuống, cầu chúc may mắn, bình an cho cả ngà y.
Â
Chiếc bát trắng đầy nước đựng bên trên bếp lò là hiện thân cho nữ thần Jowangshin.
Â
Trong tÃn ngưỡng truyá»n thống, ngÆ°á»i Hà n quan niệm má»™t số Ä‘iá»u cấm kỵ không được là m nếu không sẽ bị thần Jowangshin trừng phạt. Äó là không được nói lá»i nguyá»n rủa khi đứng trong bếp, không ngồi, đặt bà n chân lên bếp và phải thÆ°á»ng xuyên lau chùi bếp sạch sẽ…Â
Â
Cần phải tuân thủ những Ä‘iá»u cấm kỵ nếu không sẽ bị thần Jowangshin trừng phạt.
Äiển hình là trong má»™t truyá»n thuyết của ngÆ°á»i dân đảo Jeju, vì ném chiếc già y bùn đất và o bếp mà Hwanguyangssi vá»›i “bá»™ giáp vinh quang†đã bị thần Jowangshin trong nhà phản bá»™i. Nữ thần bếp đã cá» má»™t quân thần của trá»i - Okhwang Chasa và o nhà để trừng phạt Hwanguyangssi.
Â
4. Hestia - Thần Bếp Hy Lạp
Â
Nhắc tá»›i thần thoại Hy Lạp, ngÆ°á»i ta nghÄ© ngay tá»›i Zeus, Hera, Apollo… chứ Ãt ai biết rằng, trong số 12 vị thần của đỉnh Olympus, chÃnh thần Hestia má»›i là vị thần "có vai vế" nhất. Äây là nữ thần của bếp lá»a, thuá»™c dòng dõi Titan, tức là chị cả của thế hệ các vị thần thứ nhất nhÆ° Zeus, Hades, Poseidon…
Â
Â
Theo truyá»n thuyết, Hestia là con của Rhea và Cronus. Tuy nhiên, Cronus có "sở thÃch" đáng sợ là nuốt tất cả các đứa con của mình. Do đó, Zeus, Poseidon và Hades đã hợp sức tiêu diệt cha mình, cứu thoát các anh chị em khác. Sau tráºn chiến, Cronus bị tiêu diệt, ngÆ°á»i mà thần nà y nôn ra cuối cùng chÃnh là Hestia.
Â
Â
Hestia là nữ thần của đạo đức, sá»± tôn trá»ng, tốt bụng và thiện chÃ. Sau nà y, thần được giao trông coi ngá»n lá»a thiêng của đỉnh Olympus cÅ©ng nhÆ° trở thà nh nữ thần bảo há»™ cho xứ Mazonala.
Â
Chân dung tượng nữ thần Hestia.
Â
Các câu chuyện Ä‘á»u miêu tả Hestia vá»›i những ngôn từ rất hoa mÄ©. Bà tà i giá»i, khéo léo, hay cứu giúp ngÆ°á»i thÆ°á»ng và được má»i ngÆ°á»i yêu quý. Tại Ä‘á»n thá» sảnh lá»›n ở Minoan-Mycenaean, ngÆ°á»i dân thá» Hestia vá»›i tÆ° cách Thần Bếp sưởi ấm cho má»i ngÆ°á»i và o những ngà y đông lạnh giá.Â
Â
* Bà i viết sỠdụng tư liệu tham khảo từ các nguồn: LifeIsGood, Wikipedia...
Bạn có thể xem thêm: