Thông tin về Dolly Parton và các bài hát hay nhất của Dolly Parton

Dolly Rebecca Parton (19 tháng 1 năm 1946) là ca sĩ, nhạc sĩ nhạc đồng quê, diễn viên và nhà từ thiện người Mỹ. Bà là một trong những ca sĩ nhạc country thành công nhất với 26 đĩa đơn đứng ở vị trí thứ nhất và 42 album đứng ở top 10 trong bảng xếp hạng album country của Billboard.

Những năm đầu[sửa]

Dolly Parton sinh ra tại Sevierville, Tennessee, Hoa Kỳ, là con thứ 4 trong số 12 đứa con của ông bà Robert Lee Parton và Avie Lee Owens. Những anh chị em của bà là Willadeene Parton (nhà thơ), David Parton, Denver Parton, Bobby Parton, Stella Parton (ca sĩ), Cassie Parton, Larry Parton (chết ngay sau khi sinh), Randy Parton (ca sĩ, doanh nhân), cặp song sinh Floyd Parton (nhạc sĩ viết ca khúc) và Freida Parton (ca sĩ), Rachel Dennison (diễn viên).

Gia đình của bà, theo như lời bà kể, là "dirt poor" (nghèo hèn) ^[1]. Họ sống trong một căn lều đổ nát, quê mùa ở Locust Ridge, một thôn nằm ở phía bắc thung lũng Greenbrier của dãy núi Great Smoky ở Quận Sevier, Tennessee. Cha mẹ của Parton là những giáo dân ở Church of God (Cleveland, Tennessee), một giáo phái theo phong trào Ngũ Tuần, và âm nhạc là một phần rất quan trọng trong những lần đi nhà thờ của Dolly. Ông của Parton cũng là một nhà truyền giáo Ngũ Tuần (holly roller). Tuy nhiên, Dolly không tự nhận là người theo đạo, mặc dù bà tin rằng tất cả những con người trên Trái Đất là con của Chúa và thường xuyên những biểu diễn những bài hát tôn giáo trong các buổi hòa nhạc trực tiếp.

Ngày 30 tháng 5 năm 1966, bà kết hôn với Carl Dean ở Ringgold, Georgia, khi mới 20 tuổi. Bà gặp Dean lần đầu tiên ở hiệu giặt là Wishy-Washy tại Nashville khi 18 tuổi ^[2]. Carl Dean quản lí một công ty trải nhựa đường ở Nashville, thường lần trốn công chúng và hầu như không giúp Dolly điều gì trong sự nghiệp. Họ không có con với nhau, và thường giúp đỡ những anh chị em của Dolly nuôi dạy những đứa trẻ của họ, và chúng thường gọi Dolly là "Cô Granny". Dolly cũng là mẹ đỡ đầu của nữ ca sĩ, diễn viên Miley Cyrus ^[3][4].

Phát hiện tài năng[sửa]

Gia đình của Parton là gia đình có truyền thống về âm nhạc. Mẹ bà biết chơi guitar và ông ngoại bà, Reverend Jake Owens, cũng là một nhạc sĩ (có ca khúc Singing His Praise được thu âm bởi Kitty Wells) ^[5]. Bà học guitar từ năm lên 7 tuổi và đã được hát trong những chương trình truyền hình và radio địa phương ở Đông Tennessee ngay từ lúc nhỏ. Khi 9 tuổi, bà xuất hiện trong The Cas Walker Show cũng như WIVK Radio và WBIR-TV ở Knoxville, Tennessee. Ở tuổi 13, bà thu âm lần đầu tiên cho Goldband, một hãng thu âm nhỏ, với bài hát Puppy Love. Năm lên 14, bà kí hợp đồng với Mecury Records, tuy nhiên ngay đĩa đơn đầu tiên với hãng It's Sure Gonna Hurt đã thất bại và bà bị sa thải ^[5]. Sau đó, bà được xuất hiện tại chương trình phát thanh Grand Ole Opry ở Nashville. Ở Opry, bà đã gặp Johnny Cash lần đầu tiên, và ông đã khuyến khích bà đi theo con đường mà trái tim mình mách bảo và không cần quan tâm người khác nghĩ gì ^[6]. Sau khi bà tốt nghiệp trung học vào năm1964, Parton di chuyển đến Nashville, và đã tiếp thu nhiều yếu tố truyền thống trong âm nhạc dân gian và phổ thông của vùng Đông Tennessee.

Lúc đầu, Parton thành công với vai trò là một nhạc sĩ, và đã viết nhiều ca khúc bán chạy cho Hank Williams, Jr. và Skeeter Davis ^[7]. Bà kí hợp đồng với hãng Monument Recordsvào cuối năm 1965 với hình ảnh của một ca sĩ hát bubblegum pop ^[8] và chỉ kiếm được một đĩa đơn nằm ở bảng xếp hạng xếp hạng quốc gia, Happy, Happy Birthday Baby, tuy nhiên nó lại không lọt vào bảng Billboard Hot 100.

Hãng đĩa đã đồng ý cho Dolly hát country sau sự thành công của Put It Off Until Tomorrow, một sáng tác của bà được thu âm bởi Bill Phillips đã đạt vị trí thứ 6 trên Bảng xếp hạng Country năm 1966. Đĩa đơn country đầu tiên của bà, Dumb Blonde (một trong những ca khúc hiếm hoi mà bà không sáng tác trong thời kì này), đã đạt được vị trí thứ 17. Hai ca khúc này đều nằm trong album đầu tay của bà, Hello, I'm Dolly.

Sự nghiệp âm nhạc[sửa]

1967 - 1976: Những thành công với Country[sửa]

Năm 1967, Parton được mời tham dự một chương trình TV nhạc đồng quê hàng tuần của Porter Wagoner, thay thế cho Norma Jean đã quay trở về Oklahoma. Ban đầu, những khán giả của Wagoner không sẵn lòng tiếp nhận Parton, nhưng với sự giúp đỡ của Wagoner, bà đã được chấp nhận. Wagoner đã thuyết phục RCA, hãng đĩa của ông, kí hợp đồng với Parton. Để bảo vệ vốn đầu tư của mình, RCA đã phát hành đĩa đơn đầu tiên của bà với hãng là một bài song ca với Wagoner. Đĩa đơn của đôi song ca, The Last Thing on My Mind, đã lọt vào Top Ten Country vào đầu năm 1968 và nằm ở vị trí hầu như liên tục trong suốt 6 năm liền ^[5].

Đĩa đơn solo đầu tiên của Parton, Just Because I'm a Woman, được phát hành vào mùa hè năm 1968, và cũng đạt được vị trí 17. Trong những năm cuối thập niên 1960, không có một sự nỗ lực nào của Parton - kể cả album In the Good Old Days (When Times Were Bad) được biết đến nhiều sau này - giành được thành công như bản song ca của Dolly và Wagoner. Cặp song ca đã nhận được danh hiệu Nhóm hát của năm vào năm 1968 bởi Country Music Association, dù thế, những bản thu solo của Parton vẫn bị công chúng lờ đi.

Năm 1970, Parton đã giành được thành công với ca khúc của Jimmie Rodgers Mule Skinner Blues, và bản thu âm đã giành được ghế thứ 3 trong bảng xếp hạng và giúp Dolly nhận được một đề cử Grammy. Tiếp theo đó là đĩa đơn number-one đầu tiên của bà, Joshua. Trong vòng 2 năm sau đó, Dolly cũng tiếp tục có được một số đĩa solo hit, như ca khúc nổi tiếng Coat of Many Colors (năm 1971, vị trí thứ 4), cùng với những đĩa song ca khác. Sau khi Jolene phát hành và giành được đầu bảng vào đầu năm 1974, Parton đã trở nên nổi tiếng vượt qua cả Wagoner, sếp của mình trước kia. Bà đã kết thúc với Wagoner, dù vẫn tiếp tục xuất hiện trên truyền hình và song ca với ông cho đến năm 1976 ^[5].

Tổng cộng bà đã xuất hiện ở chương trình của Wagoner và hát với ông trong vòng 9 năm, cho đến khi tan vỡ và trở thành ca sĩ solo. Dolly và Wagoner đã có đến 14 ca khúc được lọt vào top ten Country trong 13 năm (1967 - 1980). Năm 1974, bài hát I Will Always Love You (viết về sự tan vỡ của bà với Wagoner) phát hành và đứng đầu bảng xếp hạng Country. Cùng lúc đó, Elvis Presley nói rằng anh muốn cover (hát lại) bài hát đó. Tuy nhiên, quản lí của Presley, Colonel Tom Parker, nói rằng Parton sẽ phải mất một nửa quyền xuất bản nếu Elvis thu âm ca khúc (giống như những thủ tục thông thường của những ca khúc mà anh thu âm) ^[9]. Parton từ chối và việc này lại giúp bà nhận được hàng triệu đô la tiền bàn quyền của ca khúc, đặc biệt là với bản thu năm 1992 của Whitney Houston trong bộ phim The Bodyguard. Quyết định này thực tế đã khiến cho bà bị gọi trong giới showbiz là "The Iron Butterfly".

1977 – 1986: Chuyển hướng sang Pop[sửa]

Từ năm 1974 đến 1980, bà vẫn tiếp tục chiếm hạng trong Top Ten Country và đã có đến 8 đĩa đơn giành vị trí đầu bảng. Parton đã có được chương trình truyền hình đầu tiên của mình, Dolly, vào năm 1976. Năm sau, Dolly đã giành được quyền sản xuất những album của bà, đặc biệt với album New Harvest...First Gathering đã đứng đầu bảng xếp hạng Country năm 1977. Ngoài những bài hit của bà cuối thập niên 1970, nhiều ca sĩ như Rose Maddox, Kitty Wells, Olivia Newton-John, Emmylou Harris và Linda Ronstadt đã cover những ca khúc của bà ^[5].

Dolly nhanh chóng đã giành được những thành công thương mại với vai trò là một ca sĩ nhạc pop và một diễn viên. Album năm 1977, Here You Come Again là album đầu tiên bán được hơn triệu bản, và bài hát chủ đề của album - Here You Come Again - là đĩa đơn đầu tiên của bà nằm trong top-ten Pop (vị trí thứ 3) và cũng nằm ở bảng xếp hạng country trong năm tuần. Những album của bà giai đoạn này đặc biệt thành công với pop/crossver. Lúc này, bà đã giảm thời gian viết ca khúc và tập trung vào sự nghiệp diễn xuất. Đầu những năm 1980, Parton đã thu âm một lượng lớn những ca khúc của các nhạc sĩ tên tuổi như Barry Mann, Cynthia Weil, Rupert Holmes, Gary Portnoy và Carole Bayer Sager. Năm 1978, bà nhân được giải Grammy Best Female Country Vocal Performance cho album Here You Come Again. Những ca khúc hit sau đó là Two Doors Down, Heartbreaker(1978), Baby I'm Burning và You're The Only One (1979) cũng đều giành được thành công ở cả hai bảng xếp hạng pop và country.

Trong năm 1980, bà có ba ca khúc number-one liên tiếp: Starting Over Again (sáng tác Donna Summer), Old Flames (Can't Hold a Candle to You) và 9 to 5 ^[5]. 9 to 5, ca khúc nhạc nền bộ phim cùng tên mà Dolly đóng vào năm 1980 cùng với Jane Fonda và Lily Tomlin, không chỉ chiếm lĩnh vị trí đầu bảng tại bảng xếp hạng country mà còn đứng đầu bảng pop và bảng xếp hạng Adult Contemporary. Điều này đã biến Dolly thành một trong những ca sĩ nhạc đồng quê hiếm hoi mà giành được vị trí thứ nhất ở cả country và pop cùng thời điểm. Thành công của Dolly lại kéo dài trong năm 1981 - 1985, khi bà có đến 12 ca khúc nằm trong top ten country, và một nửa là đĩa đơn number-one, cùng với hai ca khúc I Will Always Love You (thu âm lại, nằm trong album The Best Little Whorehouse in Texas) lọt vào Top 50 của Pop năm 1982, và Islands in the Stream, hát chung với Kenny Rogers, nằm ở vị trí thứ nhất bảng xếp hạng pop trong hai tuần liền năm 1983.

Tuy nhiên, năm 1985, nhiều fan lâu năm của Parton cảm thấy rằng bà đã mất quá nhiều thời gian mà không có được xu thế chủ đạo trong âm nhạc ^[5]. Những album của bà thường thiên về ca khúc pop đương đại như Islands in the Stream và cũng đã rất lâu bà không hát nhạc country đích thực. Thời gian này, bà theo đuổi những dự án kinh doanh và giải trí mới như xây dựng công viên Dollywood, được mở vào năm 1985. Mặc những nghi ngại đó, đĩa đơn của bà vẫn tiếp tục lọt vào Top Ten Country như Save the Last Dance for Me, Tennessee Homesick Blues (1984), Don't Call it Love Love, Real Love (1985) và Think About Love (1986). Tuy nhiên, sau năm 1986, khi hợp đồng kết thúc, hãng RCA đã không kí kết lại với Parton và bà đã kí với Columbia vào năm 1987 ^[5].

1987 – 1994: Trở lại với country[sửa]

Năm 1987, bà cùng với Emmylou Harris và Linda Ronstadt phát hành album nhạc đồng quê Trio. Trio ngay lập tức đã giành được thành công lớn về phê bình lẫn doanh thu và đã đem lại sức sống mới cho sự nghiệp của Dolly. Nó đã bán được hơn 1 triệu bản, đứng đầu bảng Country và thứ 6 ở bảng Pop, đồng thời cho ra 3 đĩa đơn lọt vào Top Ten là To Know Him Is to Love Him, Telling Me Lies và Those Memories of You. Trio đã được đề cử Giải Grammy cho Album của năm và đoạt giải Best Country Vocal Performance - Duo or Group. Sau này bà cũng thực hiện một số album hát ba tương tự như Trio 2 và Honky Tonk Angels.

Thành công của Trio đã tạo bệ phóng cho album hãng Columbia đầu tiên của Dolly, White Limozeen, phát hành năm 1989, với hai đĩa đơn number-one là Why'd You Come in Here Lookin' Like That và Yellow Roses. Mặc dù thế thì sự hồi sinh sự nghiệp của Dolly cũng chỉ là nhất thời, khi mà âm nhạc country đương đại đến vào đầu những năm 1990, và đã đánh văng tất cả những nghệ sĩ country kì cựu khỏi bảng xếp hạng ^[5]. Sau hai single, Dolly dần bị rơi ra khỏi top 10 rồi top 40, dù thế bà vẫn tiếp tục hoạt động. Bản song ca năm1991 với Ricky Van Shelton, Rockin' Years, cũng giành được number-one, tuy nhiên thành công thương mại lớn nhất của bà, lại là khi Whitney Houston cover ca khúc I Will Always Love You trong The Bodyward vào năm 1992. Năm 1994, cùng với Loretta Lynn và Tammy Wynette, bà ghi âm album Honky Tonk Angels ^[10]. Album này cũng đã nhận một đĩa vàng vởi RIAA, và cũng giúp phục hồi lại sự nghiệp của Lynn và Wynette.

1995 – hiện nay[sửa]

Parton ghi âm lại I Will Always Love You cùng với Vince Gill, và đã giành một giải CMA vào năm 1996. Đĩa đơn After the Gold Rush nằm trong album Trio 2 cũng giành một giải Grammy cho Best Country Collaboration with Vocals năm 1999, và cũng trong năm đó, bà đã được ghi danh vào Country Music Hall of Fame ^[10].

Bà ghi âm một chuỗi các album bluegrass được đánh giá cao, kể từ The Grass is Blue (1999) và Little Sparrow (2001), cả hai đều đã giành được giải Grammy. Album bluegrass năm 2002, Halos & Horns, bao gồm một bản cover bluegrass của bài hát nổi tiếng Stairway to Heaven (Led Zeppelin). Năm 2005, bà phát hành album Those Were The Days, bao gồm những ca khúc nổi tiếng từ của thời kì folk-rock từ cuối thập niên 1960 đến đầu 1970.

Năm 2006, Parton đã nhận được đề cử Oscar thứ hai cho ca khúc Travelin' Thru, được bà viết cho bộ phim Transamerica (trước đó là ca khúc 9 to 5, được viết cho bộ phim cùng tên năm 1980) ^[11]. Bài hát When I Get Where I'm Going của Brad Paisley và lối hòa âm đặc biệt của Dolly trong bài hát đã đưa bà trở lại vị trí thứ nhất trên bảng xếp hạng Country vào cuối năm 2006 ^[10]. Vào tháng 12 năm 2007, Dolly phát hành đĩa đơn đầu tiên bởi hãng đĩa của bà, Dolly Records, với tên Better Get to Livin', tuy nhiên cũng chỉ dành vị trí thứ 48 tại Hot Country Songs (Billboard). Album gần đây nhất của Parton, Backwoods Barbie được phát hành ngày 26 tháng 1 năm 2008, và đạt số 2 tại bảng xếp hạng Country. Album đạt vị trí thứ 17 tại US.200, và đây là vị trí cao thứ nhì của Dolly tại bảng xếp hạng này (sau 9 to 5 and Odd Jobs đạt vị trí 11 năm 1980).

Vào 1 tháng 4 năm 2008, Parton là khách mời tại vòng chung kết American Idol, trong đêm thi cover lại các ca khúc của bà.

Sáng tác[sửa]

Dolly Parton là một nhạc sĩ lớn và là một người kể chuyện tài năng trong làng nhạc country. Nhiều ca khúc của bà giống những chuyện kể lại về những con người và sự kiện ở thời thơ ấu. Những ca khúc bà viết đậm chất âm nhạc dân gian, dựa trên sự giáo dục và nền tảng về âm nhạc Công giáo của gia đình bà. Nhiều ca khúc đã trở nên phổ biến nhưJolene, Coat of Many Colors, I Will Always Love You, 9 to 5, Here You Come Again, Love Is Like A Butterfly... Bà đã viết tổng cộng khoảng 3000 tác phẩm ^[12], trong đó có 600 ca khúc đã được xuất bản với BMI, và đã nhận được 37 giải thưởng của BMI cho các tác phẩm của mình ^[13]. Năm 2001, bà được ghi danh vào Songwriters Hall of Fame. Bà cũng là thành viên của Nashville Songwriters Hall of Fame kể từ năm 1986.

Sự nghiệp diễn xuất và truyền hình[sửa]

Điện ảnh[sửa]

Năm 1980, khi Jane Fonda đang tìm kiếm một người phụ nữ